در حالی که موجودات دیگر تحت تکفل جبری عوامل این عالمند، این انسان است که به دلیل رشد عقلی‌، آزادی و اختیار دارد و می‌تواند از دو راه یکی را انتخاب کند: «انّا هَدَیناهُ السَّبیلَ امّا شاکراً وَ امّا کفوراً» (انسان/ ۳)

راه راست و راه کج هر دو در جلو انسان قرار گرفته است. اگر انسان راه راست و صراط مستقیم حق را بپیماید آن وقت است که یک نوع رحمت و عنایت خاصی از ناحیه خدا شامل حالش می‌گردد و گویی عالم به گونه‌ای ساخته شده که هرکس راه خدا را برود، پروردگار او را مدد می‌کند، راهنمایی و هدایتش می‌کند: «وَ الَّذینَ جاهَدوا فینا لَنَهْدِینَّهُمْ سُبُلَنا» (عنکبوت/ ۶۹)، دلش را نور بخشیده و قلبش را نیرو می‌دهد، اسباب و وسائل را برای راهش مهیا می‌سازد، رزق «مِنْ حَیثُ لایحْتَسِبُ‏» به او می‌رساند و بالاخره به مرحله‌‏ای می‌رسد که احساس می‌کند به مرحله داد و ستد با خدای خویش رسیده است، چون می‌بیند هرچه که او در کردار خالصانه‌‏تر رفتار می‌کند عنایات الهی بیشتر شامل حالش می‌گردد. در این وقت است که بنده به مرحله رضا و تسلیم رسیده است. 

* استاد مطهری، آشنایی با قرآن، ج ۲، ص۲۷